विलोम शब्द किसे कहते हैं, Competitive exams. Ctet, uptet, upsssc

विलोम शब्द

विलोम शब्द की परिभाषा

शब्दों के अपने निश्चित अर्थ होते हैं । इसके विपरीत अर्थ को वहन करने वाले शब्द विपरीतार्थक शब्द अथवा विलोम शब्द कहलाते हैं। संज्ञा के विपरीतार्थक शब्द, संज्ञा तथा विशेषण के विपरीतार्थक शब्द सर्वदा विशेषण ही होते हैं। विलोम शब्द हिंदी किसे कहते हैं,विपरीतार्थक शब्द, Scert, ncert class 8,9,10,1,12 . सूची 100, विलोम शब्द का अर्थ, …का विलोम शब्द है, upsssc,RO/aro/. TGT.

विपरीतार्थक शब्दों की रचना कई प्रकारों से होती है। कभी मूल शब्द में उपसर्ग लगाकर विपरीतार्थक शब्द बनाया जाता है तो कभी-कभी पूर्णतया कोई भिन्न शब्द भी विपरीत अर्थ के लिए प्रयुक्त होते हैं। विपरीतार्थक शब्द बनाने के लिए सात नियम हैं। यह हैं-

लिंग परिवर्तन द्वारा

जैसे-भाई-बहन, लडका-लङकी, इत्यादि

उपसर्ग की सहायता से

जैसे- आस्था, अनास्था, ईश्वर-अनीश्वर, इत्यादि

नञ् समास के पद रूप में

जैसे- सार्थक-निर्थक, अनाथ-सनाथ इत्यादि।

भिन्न जातीय शब्दों द्वारा

जैसे- स्वतंत्र-परतंत्र, अन्तर्मुखी-बहिर्मुखी इत्यादि।

प्रत्यय के समान प्रयोग द्वारा

जैसे- उदयाचल-अस्ताचल, विशालकाय-सूक्ष्मकाय इत्यादि।

प्रचलित शब्दों द्वारा

जैसे- अम्रत-विष, अधम-उत्तम, इत्यादि।

स्वतंत्र शब्दों द्वारा

जैसे- अधूरा-पूरा, अमीरी-गरीबी इत्यादि।

महत्वपूर्ण विलोम शब्द

शब्दविलोम शब्द
अनाथसनाथ
अवनतिउन्नति
अल्पायुदीर्घायु
अवनतउन्नत
अपेक्षाउपेक्षा
अग्रजअनुज
अधमउत्तम
अन्धकारप्रकाश
अन्तर्दंदबहिर्दन्द
अक्षमसक्षम
अनुकूलप्रतिकूल
अतिवृष्टिअनावृष्टि
अनभिज्ञभिज्ञ
अगमसुगम
अतलवितल
अवनिअम्बर
अस्तउदय
उत्तीर्णअनुत्तीर्ण
उत्कृष्टनिकृष्ट
उत्थानपतन
उत्साहनिरुत्साह
उदात्तअनुदात्त
उन्नतिअवनति
उन्मुखविमुख
उपयोगदुरुपयोग
असभ्यसभ्य
अनावरणआवरण
अशुभशुभ
अकर्मण्यकर्मण्य
अज्ञानीज्ञानी
आकर्षणविकर्षण
अनुचितउचित
आत्माआनात्मा
आदानप्रदान
आस्थाअनास्था
आज्ञाअवज्ञा
अपकर्षउत्कर्ष
इहलौकिकपरलौकिक
इच्छाअनिच्छा
ईश्वरअनीश्वर
ईमानदारबेईमान
दुर्जनसज्जन
ध्वंसनिर्माण
नूतनपुरातन
न्यूनअधिक
निरक्षरसाक्षर
परमार्थस्वार्थ
प्रवत्तिनिवृत्ति
प्रत्यक्षपरोक्ष
बहिरंगअंतरंग
उपस्थितिअनुपस्थिति
उपयोगीअनुपयोगी
ऊध्वमुखअवाङमुख
ऐश्वर्यअनैश्वर्य
कीर्तिअपकीर्ति
कृतज्ञकृतघ्न
कृत्रिमप्राकृत
कनिष्ठज्येष्ठ
कर्मण्यअकर्मण्य
कठोरमस्रण
कायरनिडर
गहराछिछला
गृहस्थसन्यासी
घृणाप्रेम
चपलगम्भीर
जटिलसरल
ज्वारभाटा
जीवितम्रत
तिमिरप्रकाश
तीक्ष्णकुण्ठित
तटस्थपक्षपाती
त्याज्यग्राहा
क्षमादण्ड
शोषकपोषक
हासविकास
भूतभविष्य
भौतिकअध्यात्मिक
महात्मादुरात्मा
संयोगवियोग
लिप्तनिर्लिप्त
लौकिकअलौकिक
सगुणनिर्गुण
सजीवनिर्जीव
सबलदुर्बल
पाश्चात्यपौरस्तय, प्राच्य
पूरवर्तीउत्तरवर्ती
संकल्पविकल्प
स्मरणविस्मरण
श्रव्यदृश्य
शयनजागरण
क्षणिकशाश्वत
प्रेषणप्रेषित
प्रवेशप्रस्थान
सत्यमिथ्या
आदरअनादर
संक्षेपविस्तार
विषअमृत
सार्थकनिरर्थक
विधिनिषेध
विशेषसामान्य
क्षुद्रविराट
स्वकीयपरकीय
सदुपयोगदुरपयोग
सूक्ष्मस्थूल
सत्कारतिरस्कार
सम्मानअपमान
सौभाग्यदुर्भाग्य
सुलभदुर्लभ
सद्भावनादुर्भावना
हितअहित
आग्रहदुराग्रह
उर्वरअनुर्वर
बाढसूखा
निराकरसाकार
उपसर्गपरसर्ग
संकीर्णविस्तीर्ण
अक्षमअक्षम
भूतकालभविष्यत्काल
शोभनीयअशोभनीय
शिथिलस्फूर्त
विलम्बअविलम्ब
व्यष्टिसमष्टि
सम्प्रक्तअसम्प्रक्त
लुप्तव्यक्त
सजलनिर्जल
विस्तृतसंक्षिप्त
शीतउष्ण
वसन्तपतझण
उत्तरायणदक्षिणारायण
हिंसाअहिंसा
घातप्रतिघात
उत्सर्पिणीअवसर्पिणी
गुरूलघु
गमनआगमन
कपटीनिष्कपट
जड़चेतन
पुरस्कारतिरस्कार
सहयोगीप्रतियोगी
सृजनविनाश
सौम्यउग्र
पतोन्मुखविकासोन्मुख
पराजेयअपराजेय
पापीपुण्यात्मा
निराधारसाधार
निर्दयसदय
आर्विभावतिरोभाव
अनुलोमप्रतिलोम
अनुरक्तिविरक्ति
आयातनिर्यात
एकेश्वरवादबहुदेववाद
प्रदोषप्रत्यूष
विलोम शब्द सूची

विलोम शब्द हिंदी किसे कहते हैं,विपरीतार्थक शब्द, Scert, ncert class 8,9,10,1,12 . सूची 100, विलोम शब्द का अर्थ, …का विलोम शब्द है, upsssc,RO/aro/. TGT.

वर्णमाला तथा विराम चिन्ह | संज्ञा | सर्वनाम | सन्धि | समास | अनेकार्थी शब्द | विलोम शब्द | रस | छन्द | अलंकार | हिंदी व्याकरण |

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

error: Content is protected !!